لەوەتەی عێراق لە لایەن وڵاتانی زلهێزەوە بووە بە دەوڵەت و سنووری جوغرافیای بۆ دیاری کراوە، ئالودەی گێژاوی سیاسی و سەربازیە.
گومانی تێدانیە ئەم وڵاتە هەر لەسەرەتای دروستبوون و لکاندنی کوردستان پێیەوە، گیرۆدەی ئاڵۆزی و گێژاوی سیاسی و سەربازیە و هێمای شەڕوپێکدادان و سڕینەوەی پێوەماوە.
بە درێژایی مێژووی سیاسی ئەم وڵاتە و بە دیاریکراوی لە غیابی زمانی گفتوگۆو دانوستانەوە، زمانی چەک و مەنتقی چەک فاکتەری یەکلاکەرەوە بوونە لە هەموو ئەو کێشەو گرفتانەی بە درێژایی سەت ساڵی رابردوو بەرۆکی ئەم وڵاتەی گرتووە.
شوناسی عێراق وەک دەوڵەتێکی نەتەوەیی و ناسیۆنالیزمی نەژادی بە هۆی کوردو کەمینەکانی ترەوە، شوناسێکی عەرەبی ناسیۆنالیستی عەرەبی نیە. کەچی دەسەڵاتدارانی ئەم وڵاتە لە پانتای مێژووی پڕ لە هەڵبەزودابەزو خوێناوی ئەم قەوارە سیاسیە، بەردەوام هەوڵی سەپاندنی مۆرک و سیمایەکی ناسیۆنالیستی و قەومیان داوە بە باڵای ئەم نیشتیمانە لەرزۆکەوە.
لە پاڵ ئەمەشدا بە پێرەوکردنی سیاسەتێکی نەژادی و قەومی تووندڕۆوە هەولێان داوە شوناسی کوردبوون لە کورد بسێننەوەو کاڵایەکی فوول عەرەبی بکەن بە باڵای کوردو نەتەوەکانی تردا و پێکهاتە نەتەوەییەکانی تر لە بۆتەی ناسیۆنالیزمی عەەبیدا بتوێننەوە.
میراتی ئەم عەقڵیەتە دیماگۆجیە ئێستاشی لەگەڵدابێ هێشتا لە ناخی تاکی عراقیدا ماوەتەوەو جارناجارێک لێرەولەوێ بە فۆرم و شێوازی جیاواز خۆی دەخاتە نمایشەوە و هەوڵەکانی بۆ سەردار کردنی زمانی چەک لە پێناو یاکلایی کردنەوەی پرسگرێک و کێشە نەتەوەییە ئەزەلیەکان بە ئاشکرا دەبینرێن و مەکینەی پاڵنەری ئەم عەقڵیەتە دژی پێکەوە ژیانی ئاشتیانە دەکەوێتە کارەوە.
وەڵام بدەوه