كێشەی فەڵەستین و كێشەی كورد خاڵی هاوبەشیان هەیە

وانەكان

گەلی كوردستان قوربانییەكی گەورەی سیستەمی جیهانیی دوای شەڕی یەكەم و شەڕ و تەنگپێهەڵچنین و بێبەشكردن و دڵڕەقیی یاساكانی نێودەوڵەتی و جینۆساید و كارەساتە یەك لەدوای یەكەكان بووە كە بەدرێژایی سەددەی بیستەم و چارەگی یەكەمی سەددەی بیستویەكەمدا بەسەریدا سەپێندراوە. بەم پێیە بێت كەس وەك كوردستانیان دژی شەڕ و زوڵم و بێدادی و داگیركاریی نین. ئەو ئاگرەی لە نێوان غەززە و ئیسراییل لەئارادایە هێندەی بڵێی ویژدانهەژێن و مەترسیدار و ناعەقڵانیە. ئاوسە بە ڕووداو و گۆڕانكاریی و پەرەسەندنیتر كە ئەگەر چارەی بۆ نەدۆزرێتەوە دوور نییە بڵێسەكانی بەرۆكی هەموو جیهان بگرێت. ئەمە دەرهاوێشتە و پەنگخواردووی كۆمەڵێك كێشەی جەوهەرین كە سیستەمی جیهانیی لە ڕابردوودا توانای چارەسەركردنی نەبووە. بە تایبەتیتریش كە لە ئاستی جیهانیدا حاڵیحازر جۆرێك لە گەڕانەوە بۆ كاركردن بە یاساكانی دارستان و بنەماكانی هاوكێشەی هێز لە ڕەفتاری دەوڵەتەكاندا دەبیندرێت. لێرەدا پرسیار بۆ ئێمەی كوردی بەشخوراو كە دۆست و هاوسۆزمان لەو سەردەمە تاریكەدا بگرە هەر نیە، شەڕی نێوان ئیسراییل و فەڵەستین و ئەگەرە مەترسیدارەكانی هەڵگری چ مانا و وانەیەكن؟ لەم ڕووداوە تاڵ و خوێناویانەدا چیی فێر بین ؟

كێشەی فەڵەستین و كێشەی كورد خاڵی هاوبەشیان هەیە. ئەویش كێشەی خاك و بوون و ژیانە. بەڵام كێشەی كورد لەچاو كێشەی فەڵەستین دێرینترە و لەبری یەك دەوڵەت، كورد گرفتی لەگەڵ چوار دەوڵەتی گرژ و نكۆلیكار و عەسەبیدا هەیە. فەڵەستینیەكان لە ئاستی نێودەوڵەتیدا جگە لە 22 وڵاتی عەرەبی و دەوڵەتە موسڵمانەكان هاوسۆزی تریشیان هەن. قەزییەكەیان لە ناوەندە نێودەوڵەتییەكانیش گوێگری هەبووە و چەند هەنگاوێك چووەتە پێش. بەڵام هەموومان دەزانین كورد و دۆزە ڕەواكەی لە ئاستی جیهانیدا ئەو هاوسۆزی و پشتگیرییەی هەرگیز نەبووە.

سەرباری ئەو پشتگیرییەی كە هەیە كۆمەڵێك هۆكار وایكردووە دۆزی فەڵەستین ڕۆژ لە دوای ڕۆژ ئاڵۆزتر ببێت و ڕەهەندی قووڵتر و توندتر وەربگرێت و لەڕووی خاك و ماف پاشەكشە بكات. بە سەدانهەزار فەڵەستینی ئاوارەی وڵاتانن و لە كەمترین مافی هاووڵاتیبوونیش بێ بەشن. تەنانەت لە خودی وڵاتە عەرەبییەكانیش جالیەی فەڵەستینی ڕەفتاری تژی لە نایەكسانی لەگەڵدا دەكرێت و فەڵەستینیەكان بەداخەوە لەسەر خاكی موسڵمانانیش لە پەراوێزی پەراوێزەكاندا دەژیین.

هۆكاری ئاڵۆزبوون و چەقبەستوویی قەزیەی فەڵەستین زۆرن. ئێستا قەزییەی فەڵەستینی جگە لەوەی ڕاستەوخۆ لەگەڵ دەوڵەتێكی پڕچەكی ئایینی و بەهێز لە ململانێدایە لە هەمانكاتیشدا بەدەست دەستوەردانی دەرەكی دەناڵێنێ. هەر ڕۆژەو هێزێكی هەرێمایەتی بەكاری دەهێنێ و لەپێناو ئەجێندای ناڕوون و ئاڵۆزدا خۆی لێ دەكاتە خاوەن. هیچكامێكێشیان چارەسەرێكی نیازپاكانە و هەمیشەییان بۆ گەلی مەزلوومی فەڵەستینی پێ نەبووە و لەنیوەی ڕێگەدا بەجێیان هێشتوون. سەردەمانێك وێنەی سەدام وەك فریادڕەس لە ماڵی فەڵەستینیەكان بوو، ئێستا دیار نیە دەبێ وێنەی كێ هەڵواسن، نەسروڵڵا یان ئایەتوڵڵاكان یان پاشاكانی عەرەب.  هەر بەهۆی ئەم دەستوەردانە بێشومارانەوە لێكترازانی قووڵ لەناو ماڵی فەڵەستینیدا هەیە. دیار نیە كێ دەمڕاستی قەزییەی فەڵەستینە. حەماس یان بەرەی ڕزگاریخوازی فەڵەستین یان جیهادی ئیسلامی؟ غەززە  یان كەرتی ڕۆژئاوا؟ چەپەكان یان نەتەوەییەكان یان ئیسلامییەكان؟ كامەیان خاوەنی قەزییەن؟ هەر بەهۆی ئەم لێكترازانە ئایدیۆلۆژی و فكری و دەستوەردانی دەرەكییەوە كێشەی فەڵەستین لە كێشەی خاك و نەتەوە بووەتە گرفتی زۆر قووڵتر و گەورەتر و ڕەنگی ناكۆكیی و دوژمنایەتیی دینی وەرگرتووە. لەوەدا ئیسراییلییەكانیش ڕۆڵی كاریگەرییان هەبووە، دەوڵەتەكەی ئەوانیش دەوڵەتێكی دینیە و لەڕێی دینەوە ویستویەتی ڕەوایەتی بە بوون و كارەكانی بدات. بەپێی ئەزموونە مێژووییەكانیش ناكۆكی و شەڕی نێوان دینەكان چارەسەركردن و سارێژكردنیان زۆر ئەستەمە و كات و خوێنی زۆر بەفیڕۆ دەچێت.

بەداخەوە سیمای هەر سەرەكیی ململانێی ئەم دواییەی ئیسراییل و فەڵەستین توندوتیژی و بێڕەحمی و پێشێلكردنی یاساكانی جەنگ و كەرامەتی مرۆڤە. چەندە لایەنەكان دەست بۆ كاری نامرۆڤانە و شكاندنی بەهاكان و ئازاردان و ئابڵۆقە و برسیكردن و كوشتنی بە كۆمەڵ و عەقڵیەتی تۆڵەسەندنەوە ببەن ئەوەندەش لە ڕەوایەتیی داواكانیان كەم دەبێتەوە و چارەسەرەكانیش زەحمەتتر دەبن. لە دەستگرتن بە بەهاكانەوە بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی كورد لەچاو خەڵكی تر دۆسیەیەكی ڕووناك و پاقژی هەیە. كورد قەت نەیویستووە ناكۆكی سیاسی بكاتە ناكۆكیی نێوان نەتەوە و ئایینەكان. ڕەفتاری لەگەڵ دیلەكانی شەڕ تەنانەت لە شەڕی داعشیش ئینسانی و باڵا بووە. لە دوای ڕاپەڕین پەنجا هەزار سەربازی عێراقی كە دەستیان لە ئەنفالی كوردستان هەبوو كەوتنە دەست خەڵكی كوردستان بەڵام بە بێ ئەوەی یەكیان ئازار بدرێن ڕەوانەی عێراق كرانەوە. كورد چاوی لە خاكی كەس نەبووە و تەنیا بەرگریی لە بوونی خۆی كردووە. ژن و منداڵ و خەڵكی مەدەنی نەكردۆتە ئامانج و نەیكردۆتە قەڵغان بۆ شەڕەكانی. ئەم ڕەفتارەی كورد مایەی شانازییە و هێندەی تر ڕەوایەتی داوەتە دۆزە و داوا ڕەواكانی.

دیوێكی هەرە دیاری قەیرانەكانی ئەم سەردەمە بە شەڕی ئۆكراین و كێشەی فەڵەستین و ناكۆكیی ئەرمەنستان و ئازەربایجان و دۆزی كورد و سەددان گرفتی تریشەوە ناكارامەیی سیستەمی جیهانی و نەتەوە یەكگرتووەكان و یاسای نێودەوڵەتییە. لەدوای شەڕی دووەمی جیهانییەوە هەتا ئێستا هیچ كات بە قەدەر ئێستا نەتەوە یەكگرتووەكان دەستەوەستان و بێ كاریگەر نەبووە. ئەمە ئاماژەیە بۆ گۆڕانێكی قووڵ و دەستپێكی سەردەمێكی پڕ لە ئەگەر و ترسی جۆراوجۆر.

لەم دنیا ئاڵۆز و بێباك و بێڕەحمەدا دەبێ كورد وانە لە ڕووداو و شەڕ و پەرەسەندنەكان وەربگرێت و خۆی و دۆزەكەی بپارێزێت و بەهێزتر بكات. نابێ پەرتەوازە و فرەئاواز بێت، دەبێ لەسەر كۆمەڵێك هێڵی گشتی و ستراتیژی خۆی ساغ بكاتەوە و مەترسییەكان بە جددی وەربگرێت. پشت بە خۆی و تواناكانی ببەستێ و دواڕۆژی لەسەر هاوسۆزی و یارمەتیی خەڵكی تر هەڵنەچنێت. هەتا بكرێت دەبێ دەست بە بەها مرۆڤیەكان بگرێت و  نەكەوێتە داوی توندوتیژی و هاشوهوشی فریودەری تر. دیمەنەكانی شەڕی ئەم دواییەی غەززە و ئیسراییل ناخهەژێنن. تاك تاكی دیمەن و هەواڵ و ڕووداوەكانی شەڕەكە بۆ هەموو مرۆڤایەتی وانە و دەرسی عیبرەتن. گەورەترین وانە ئەوەیە: لۆژیكی شەڕ و توندوتیژی و ئازاردانی ئینسانەكان هیچ كێشەیەك چارەسەر ناكات بەڵكو ئازاری زیاتر و بەدبەختی و ناسەقامگیری و لەناوچوون بەدی دەهێنێت.

زکری موسا