ب درێژاییا دیروکێ ھەر جارێ وڵاتەکێ بیانی بریار ل سەر مافێ چارەنڤیسێ گەلێ کوردستانێ دایە، لدیف بەرژەوەندیێت خوە سنورێت ولاتێن دن ل سەر نەفەسا کوردان مەزنکرن و چەندین ولاتێت نوو یێت دەستکرد ل سەر جوگرافیا کوردستانێ دروست کرن، لێ ل 25ێ ئەیلولا سالا 2017ێ بۆ ئێکەم جار دیروکێ دا گەلێ کوردستان بریار ل سەر مافێ چارەنڤیسێ خوە ب شێوەکێ ئازادانە دا، دەنگێ بلندێ سەربەخویا کوردان ب تەڤ گوھێت جیھانێ گەھشتن کوە چەندین سەدە و چەرخ بوون گوھێت وان کەڕ ببون و ئەزمانێ خوە داعیرابوو ھەمبەری پەیڤا سەربەخۆیا کوردستانێ.
بەرییا ڕیفراندۆمێ کورد دنێرینا جیھانێ نەتەوەکا مری یان
(بێ نەتەوە) د قەلەم دان، ب ھاولاتیێت عیراقی و تورکی ئیرانی دزانین، وان وڵاتان ژی ب ھاولاتیێت سەرەکی یێت خوە نەدزانی بەڵکو پلە دوو و سێ و پرانیا جاران ژی ب پلە سفر بێ وڵات ھەژماردکرن . لێ
ب ئەنجامدانا ریفراندۆمێ کورد بوونە نەتەوەکا زیندی دنێرینا جیھانێ دا، و گومان د مەملەکەت و ئیمبراتوریەتا د دلێ وان وڵاتان دا دروستکرن کوە ئاخا کوردستانێ داگیرکریە. کوە ژڤی ئالی ب مەملەکەتا عەرەبی دزانی، ژ ئالیێ دن ب ئیمراتوریەتا عوسمانی دزانی، ژ ئالیەکێ دن ب ئیمبراتوریەتا سەفەوی دزانی.
ھێرشێن داگیرکاران بۆ سەر ریفراندۆمێ تشتەکێ نورمال بوو چونکە بۆ ئێکەم جاربوو کەسەک ب وان ب بێژیت نەخێر ئەڤ سنورە وڵاتێ منە نەیێ وەیە، وە سەر ئاخا مە وڵاتێت خوە مەزن کرینە، لێ ئەوا نە نورمال ھێرشێت ناڤخۆیی بوو بۆ سەر ریفراندۆمێ چ ب ڕاستەخۆ چ ب ناراستەوخۆ ب بەھانەیێت جودا جودا کوە د جەوھەر و ئایدۆلۆژیا وان دبنەرەت دا دژی سەربەخۆیا کوردان بوو.
کوە وان ریفراندۆم ب سەدەمێ قوتکرنا بودجێ ھەرێمی و ھێرشێت سوپایێ عیراقێ بۆ سەر ھەرێمێ دزانی. ھندا ژی دگوت ریفراندۆما بارزانی ب دەستکەفتێ شەخسی ناڤبر بۆ ھندێ شەرعیەتی دەنە بەھانێت خوە، ھەر تشت تەڤلی ھەڤ دکر.
ڕیفراندۆم سەدەمێ قوتکرنا بودجێ ھەرێما کوردستانێ بوو؟
چار سالان بەریا ریفراندۆمێ ب بریارەکا (نوری مالکی) بودجێ ھەرێما کوردستان ھاتە قوتکرن، پاشان ل سەردەمێ عەبادی پرانیا بڕیارێت مالکی ھاتنە ھەلوەشاندن، لێ ئەو بڕیارێت دژی ھەرێما کوردستان وەکی خوە ھێلان دەست کاری نەکر و بەردەوام بوون ژ سزادانا خەڵکێ کوردستانێ کوە درێژە
پراکتیزەکرنا حکومرانیا دەسھەلاتا سەنترالیزم یا پارتا بەعس دا خوە سەپاند و بریارێت تاک لایانە دان، چەمکێ فیدرالی یێ و شەراکەت ب پراکتیکی ھەلوەشاندن.
دوان چار سالان ھەرێما کوردستانێ توشی چەندین قەیران و شەرەکێ نەخوازراوێ مەزترین رێکخراوا تیروریستی یا داعش بوو. کوە حوکومەتا ناڤەند نەھەر تنێ چەک و دراڤ بۆ ھەرێما کوردستانێ نەشاندن بەڵکی ئابلوقا چەکی ژی دانە سەر پێشمەرگەی. کوە بۆ وان گرنگ نەبوو گەر ھەرێما کوردستان ب تمامی کەڤیت تەڤایا کەچێت کوردان ببنە کەنیزە دەستێت چەکدارێت داعش دا. گەر ریفراندۆم نەھات بوو کرن عیراق چوو جاران بژاردا رێکەڤتنێ ب کوردان نەدا بەلکی بتنێ وان دخواست کورد رادەست بن، لەوما ھەر رێکەفتن و فرێکرنا ھەر دینارەکێ ل بەغدا بۆ ھەرێما ھەیا سەر عیراقێ بین بەرھەمی ریفراندۆمێ یە.
سەدەما ریفراندۆمێ حکومەتا عیراقی بڕیارا ھێرش کرنا سەر ھەرێما کوردستانێ دا؟
دەما صدام حوسێن ھەشت ھزار بارزانی بساخی بن ئاخکرین وی چاخی ژی ریفراندۆم نەھات بوو کرن.
دەما علی حسێن مجید ھەلەبچە کیمیا باران کرین وی دەمی ژی ریفراندۆم نەھات بوو کرن.
دەما صدام حوسێن کورد برسی کرین چوو تشت بۆ کوردان نە فرێکرین، ئارزوقە ل کوردان قەدەغەکری، وی دەمی ژی ریفراندۆم نەھات بوو کرن.
دەما رژێمێت ئێک ل دیف ئێکێت عیراقێ خوینا کوردان حەلال دکری، ھەمی جورێت مرنێ ل سەر کوردان تاقی کرین(ئەنفال کرن، ساخی بن ئاخ کرن، سێدارەدان، ) وی دەمی ژی ریفراندۆم نەھات بوو کرن.
دەما مالکی ھێزا دیجلە بەرەف سنورێت ھەرێما کوردستانێ جولاندی، خواست شەری بکەت دگەل پێشمەرگەی ل وی دەمی ژی ریفراندۆم نەھات بوو کرن.
بارزانی بۆ دەست بەرنەدەنا پوستێ سەرۆکایەتیا ھەرێمێ بریارا ئەنجامدانا ریفراندۆمی دا؟
ئەمریکا، و ھەر چوار ولاتێت دەردورێت ھەرێما کوردستانێ و ولاتێت دن کوە دەسھەلات ھەیە ل عیراق ب ھەر مەرجەکێ
درازی بوون کوە بارزانی بخوازیت، ھەیاب بارزانی دگوت بۆ چار سالێت بھێت ژی دێ شەرعیەتێ دەین ب سەرۆکاتیا تە بۆ ھەرێمێ ب تنێ دەستا ژ ریفراندۆمێ بەردە.
لێ بارزانی ب تەڤ جیھانێ گوت نەخێر ب گەلێ کوردستانێ گوت بەلێ، گووت(ئەز خوە شەرمزارێ میللەتێ خوە ناکەم) و سەد سالە بن دەستین و قوربانی یێ دەین، تەمەت دەریایا ئەتلەس گەلێ کوردستان خوین دایە بۆ ئەڤرو ھێشتا تێر نەبون ب خوینا کوردان. نە پلە وپوست نە تەڤ دراڤێ جیھانێ جھێ ریفراندۆمێ ناگریت،، ئەلتەرناتیڤا ڕیفراندۆمێ ب تنێ سەربەخوەیا کوردستانێ یە.
دراستی دا ئەو تومەتێت داینە پال ڕیفراندۆمێ ھەمی دبێ ب بنەمابوون، ب تنێ بۆ ڤەشارتنا وان عەیب و کەتنێت خوەبوو، چونکە ولاتێت داگیرکار ب درێژاییا دیروکێ کورد مینا مروڤ نەدیتینە، ھەر دەرفەتا بۆ برەخسیت ژ دەست نادەن بۆ ژناڤبرنا نەژادێ کوردان، دلوڤانیا ب زارویێت لاندکاداژی نابەن دێ ژناڤ بەن، ب دەست وان بیت ھەوایی ژی دێل سەر کوردان گرن، ئەو نا خازن چواجارن کورد ھەست بھەبونا خوە بکەن و ب ئازادی ب ژین، ھەر دخوازن کورد کولێت وان بن دستێت وان بن، چوو ماف و یاسایان ب کوردان ب رەوا نابینن.
ریفراندۆم مەزترین دەستکەفت بوو ب درێژاییا دیروکا کوردان و ڕاسترین و بوێرترین بریار بوو ژ ئالیێ سەرکردایەتیا گەلێ کوردستانێ پشتی چەندین سالێت قوربانی دانێ ل عیراقا مەلک فەیسەلێ ئێکێ ھەیا صدام ب قورکرنا کوردان و عێراقا نوو ب پێشیلکرنا تەڤ بنمایێت فیدرالیێ کوە ھەر عێراقا کەڤن بوو دقوماشێ فیدرالیەتێ خوە ئالاندبوو.
وەڵام بدەوه